Chống Sét Lan Truyền Là Gì? Cách Lắp Đặt Đúng Chuẩn Để Bảo Vệ Thiết Bị Điện
Trong lĩnh vực bảo vệ hệ thống điện và thiết bị điện tử, chống sét lan truyền đóng vai trò then chốt. Nếu bạn đang tìm hiểu “chống sét lan truyền là gì”, bài viết này sẽ giải đáp chi tiết – từ lý do cần thiết, nguyên lý hoạt động đến cách lắp chống sét lan truyền hiệu quả. Bạn sẽ nắm rõ khái niệm, ứng dụng, cách chọn thiết bị phù hợp và từng bước lắp đặt để hệ thống của mình được bảo vệ tốt nhất.
Sét lan truyền có thể gây hư hỏng các thiết bị điện trong nhà
1. Chống sét lan truyền là gì?
Chống sét lan truyền (surge protection) là hệ thống bảo vệ điện, chống lại hiện tượng tăng đột biến điện áp (surge) do sét hoặc chuyển mạch điện gây ra. Khi sét đánh vào đường dây hoặc gần khu vực, điện áp tăng lên rất cao, có thể đi qua đường cấp nguồn, làm hư hỏng các thiết bị nhạy cảm như máy tính, điều hòa, trung tâm dữ liệu hay thiết bị công nghiệp.
Thiết bị chống sét lan truyền - chủ yếu là thiết bị cắt lọc sét (SPD) - hoạt động bằng cách giới hạn điện áp vào mức an toàn thông qua cơ chế xả dòng đột ngột xuống đất, bảo vệ hệ thống điện phía sau.
2. Các loại SPD phổ biến
- SPD loại 1 (Type 1): Gắn ở phía nguồn chính (tủ điện tổng), chịu được dòng sét trực tiếp, thường dùng trong các công trình lớn.
- SPD loại 2 (Type 2): Gắn tại tủ phân phối, bảo vệ dây dẫn chính và các thiết bị cuối.
- SPD loại 3 (Type 3): Gắn sát thiết bị tiêu thụ như máy tính, tivi, router; hoạt động ổn định và mạch nhỏ hơn.
Trong hệ thống chuẩn, nên sử dụng đồng thời loại 1 & 2 & 3 để bảo vệ theo tầng, từ tổng đến điểm sử dụng.
Hình ảnh: Thiết bị chống sét lan truyền Acti 9 - IPFK
3. Nguyên lý hoạt động của SPD
Trong điều kiện điện áp bình thường, SPD giữ ở trạng thái cách ly, không ảnh hưởng đến dòng điện.
Khi điện áp vượt ngưỡng định mức (Ví dụ 275 V đối với điện 220 V), SPD chuyển sang dẫn điện nhanh (đường dẫn thấp), xả surge xuống đất.
Khi điện áp trở lại bình thường, dụng cụ này sẽ tự động ngắt mạch, trở về trạng thái cung cấp điện bình thường.
Ngưỡng hoạt động được ký hiệu như:
- Uc (Voltage Rating): Điện áp định mức
- Ip (Nominal Discharge Current): Dòng xả định mức
- Imax (Maximum Discharge Current): Dòng điện xả tối đa.
Thiết bị chọn cần có thông số phù hợp với hệ thống điện.
4. Cách lắp chống sét lan truyền hiệu quả
Dưới đây là hướng dẫn từng bước cách lắp chống sét lan truyền đúng kỹ thuật, đảm bảo an toàn và hiệu quả:
4.1. Chuẩn bị và lựa chọn thiết bị
- Xác định loại SPD phù hợp: từ tủ điện tổng (ước lượng khả năng sét), tủ phân phối, đến thiết bị đầu cuối.
- Kiểm tra các chỉ số kỹ thuật như Uc ≤ 2×U điện áp, Imax đủ lớn.
- Đảm bảo thiết bị có chứng nhận chất lượng (CE, IEC 61643).
4.2. Lắp SPD loại 1 (tại tủ điện tổng)
- Tắt nguồn tổng trước khi thao tác.
- Lắp SPD gần đầu nguồn 3 pha hoặc 1 pha, phía trước CB tổng.
- Dùng dây cỡ lớn (≥ 16–25 mm²) để nối từ SPD xuống hệ thống tiếp địa.
- Siết chặt các đầu cực, đảm bảo tiếp xúc nguyên vẹn.
4.3. Lắp SPD loại 2 (tủ phân phối)
- Gắn SPD phía trước các nhánh tủ: chiếu sáng, ổ cắm, máy tính.
- Nối dây từ SPD tới hệ thống tiếp địa, nên dùng loại ≥ 10 mm².
- Đảm bảo khoảng cách tiếp địa theo khuyến nghị: < 0,5 m nếu dây ngắn ≤ 10 m; sonst nên sử dụng dây ngắn nhất để giảm điện cảm.
4.4. Lắp SPD loại 3 (gần thiết bị nhạy cảm)
- Gắn âm hoặc nổi sát ổ điện hoặc thiết bị.
- Dây nối tiếp địa dài < 0,3 m.
- Kiểm tra lần cuối trước khi đóng điện.
Hình ảnh: Cách lắp chống sét lan truyền
4.5. Kiểm tra & bảo trì
- Kiểm tra SPD định kỳ 6 tháng – 1 năm: nút báo lỗi (là LED đỏ) có sáng hay không.
- Thay thiết bị khi LED đỏ hoặc khi xảy ra sét mạnh.
- Kiểm tra hệ thống tiếp địa: điện trở < 5 Ω.
5. Cách lựa chọn chống sét lan truyền phù hợp
Theo các chuyên gia kỹ thuật thì để có thể chọn được chống sét lan truyền phù hợp thì cần phải căn cứ theo tính chất của từng hệ thống công trình. Họ chia hệ thống công trình theo 3 mức độ khác nhau là ít nguy hiểm, nguy hiểm cao, cực kỳ nguy hiểm.
Cụ thể với hệ thống nhà cấp 4, nhà 1 tầng có nối đất thì thuộc nhóm ít nguy hiểm. Với hệ thống công trình này thì nên chọn loại chống sét lan truyền 20kA.
Với hệ thống nhà cấp 4, nhà 1 tầng có diện tích nhỏ hơn 100m, sử dụng nhiều thiết bị điện dân dụng thì thuộc nhóm nguy hiểm cao. Có thể sử dụng chống sét lan truyền 20kA hoặc 45kA thì càng tốt.
Với hệ thống nhà cấp 4, nhà 1 tầng diện tích nhỏ hơn 100m, gần cây cổ thụ cao >20m và nhà tầng có nối đất thì nhóm cực kỳ nguy hiểm nên chọn chống sét lan truyền 45kA.
6. Kết luận
Hiểu rõ chống sét lan truyền là gì giúp bạn chủ động bảo vệ hệ thống điện khỏi hư hại do sét và quá áp. Thiết bị SPD không chỉ cần thiết cho nhà ở, mà còn cực kỳ quan trọng với doanh nghiệp, nhà máy, văn phòng hay trung tâm dữ liệu.
Việc lắp chống sét lan truyền đúng cách – từ chọn thiết bị phù hợp, lắp đúng tầng, kết nối tiếp địa chuẩn – là yếu tố quyết định hiệu quả bảo vệ. Đừng để surge điện âm thầm phá hỏng tài sản của bạn.
Chủ động đầu tư, lắp đặt và kiểm tra định kỳ hệ thống chống sét lan truyền là cách thông minh để giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí sửa chữa và đảm bảo vận hành ổn định lâu dài.
Chống sét lan truyền Schneider Easy9 SPD
Chống sét lan truyền Schneider SPD Acti 9